1️⃣ Cơn bão kỹ thuật số đang biến thành công nghiệp vật chất
Công nghệ AI tạo sinh (Generative AI) đang lan tỏa với tốc độ chưa từng có trên toàn cầu. Thế nhưng, đằng sau cuộc cách mạng số này lại là một cuộc mở rộng vật chất khổng lồ.
Theo dự đoán của Jensen Huang, CEO NVIDIA, đến năm 2030, tổng đầu tư toàn cầu cho hạ tầng AI – bao gồm trung tâm dữ liệu, bất động sản và hệ thống hỗ trợ – có thể đạt tới 3 đến 4 nghìn tỷ USD.
Điều này đang làm lộ rõ nghịch lý của nền kinh tế số: AI vốn được xem là ngành “phi vật chất”, nhưng thực tế lại khát tài nguyên vật lý hơn bao giờ hết, đặc biệt là nước và điện.
2️⃣ Gã khổng lồ khát nước: Cuộc săn tìm “ốc đảo làm mát”
Một trung tâm dữ liệu có thể tiêu thụ tới 5 triệu gallon nước mỗi ngày (tương đương 18,9 triệu lít), đủ để cung cấp cho hàng nghìn hộ dân.
Phương pháp làm mát phổ biến nhất hiện nay – làm mát bằng bay hơi (evaporative cooling) – đòi hỏi lượng nước khổng lồ để duy trì nhiệt độ cho máy chủ.
Theo The Guardian và tổ chức SourceMaterial, ba “ông lớn” công nghệ gồm Amazon, Microsoft và Google đang vận hành 38 trung tâm dữ liệu tại các vùng thiếu nước nghiêm trọng, và 24 trung tâm khác đang được xây dựng.
Từ năm 2022, hai phần ba trung tâm dữ liệu mới trên thế giới mọc lên ở những khu vực nguồn nước căng thẳng. Một trung tâm điển hình có thể tiêu thụ 300.000 gallon nước/ngày (1,135 triệu lít) — tương đương 10 vạn hộ dân.
Theo Forbes, đến năm 2027, lượng nước phục vụ cho các ứng dụng AI có thể đạt 6,6 tỷ m³, tương đương 9,4 hồ Trân Văn (Zengwen Reservoir).
Nếu không được xử lý đúng cách, nước làm mát thải ra sẽ gây ô nhiễm nhiệt, làm hại hệ sinh thái và đe dọa môi trường sống địa phương.
3️⃣ Cái bẫy của “hiệu suất nước”
Các tập đoàn công nghệ thường công bố rằng họ đã cải thiện chỉ số hiệu suất sử dụng nước (WUE) trong báo cáo bền vững.
Nhưng khi năng lực tính toán tăng theo cấp số nhân, những tiến bộ nhỏ về hiệu quả không đủ bù cho lượng tiêu thụ thực tế đang vọt lên mức kỷ lục.
Nói cách khác:
Một báo cáo “hiệu suất nước tốt hơn” không có nghĩa là họ dùng ít nước hơn — mà có thể đang dùng nhiều hơn bao giờ hết.
4️⃣ “Water Positive” – Lời hứa xanh hay chiến lược đánh bóng?
Trước áp lực dư luận, các ông lớn như Microsoft, Google và Amazon Web Services (AWS) đều cam kết đạt “Water Positive” trước năm 2030 – tức là hoàn trả lại cho môi trường lượng nước nhiều hơn lượng tiêu thụ.
Theo báo cáo bền vững 2025:
- Google đã bù hoàn 4,5 tỷ gallon nước (64% lượng tiêu thụ).
- Microsoft đã hỗ trợ hơn 1 triệu người tiếp cận nước sạch.
- AWS đạt 53% mục tiêu Water Positive.
Các chiến lược chính gồm:
-
Nâng cao hiệu quả làm mát trung tâm dữ liệu.
-
Tăng cường sử dụng nước tái chế, nước tuần hoàn.
-
Tài trợ các dự án phục hồi nước ở các khu vực khác.
Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ “nước” không thể toàn cầu hóa. Một khu vực khô hạn không thể được “bù” bằng một hồ nước ở châu lục khác.
Việc “bù nước toàn cầu” có thể chỉ là chiến lược tiếp thị bền vững, che giấu thiệt hại môi trường địa phương.
Ví dụ, khi một công ty tuyên bố đạt “Water Positive”, họ có thể đang tranh giành nguồn nước tưới tiêu với nông dân tại vùng Aragon (Tây Ban Nha).
Đây là “địa lý của sự hy sinh” – nơi lợi ích môi trường toàn cầu được dùng để hợp thức hóa việc khai thác tài nguyên địa phương.
5️⃣ Làn sóng công lý môi trường sắp bùng nổ
Các chuyên gia cảnh báo: mô hình này sẽ sớm dẫn tới làn sóng phản kháng môi trường mới.
Các cộng đồng địa phương sẽ yêu cầu các tập đoàn đạt cân bằng nước thực sự ngay tại nơi vận hành, thay vì chỉ tính toán toàn cầu trên giấy.
Đây sẽ là chuẩn mực mới của công lý môi trường – khắt khe hơn, nhưng cũng công bằng và bền vững hơn.
💬 Lời bình Tùng Dzũ
AI không chỉ là cuộc đua về dữ liệu và thuật toán, mà đang trở thành cuộc chiến về tài nguyên – điện, nước, và không gian vật lý. Khi thế giới số ngày càng ‘vật chất hóa’, trách nhiệm môi trường của ngành công nghệ cần được nhìn nhận thực tế hơn, không chỉ qua những con số trong báo cáo ESG.
Nếu bạn thấy nội dung này có giá trị, hãy mời mình một ly cà phê nhé!
0 Nhận xét