Đất hiếm là gì và vì sao Mỹ - Trung đang đối đầu gay gắt?
Đất hiếm là nhóm 17 nguyên tố hóa học quý hiếm có từ tính, phát quang và tính điện hóa đặc biệt, được sử dụng trong AI, xe điện, quốc phòng và công nghệ cao.
Hiện nay, cuộc chiến đất hiếm Mỹ - Trung đang làm rung chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu, khi hai siêu cường cạnh tranh kiểm soát nguồn tài nguyên chiến lược quan trọng nhất thế kỷ 21.
I. Cuộc chiến đất hiếm Mỹ - Trung chính thức bùng nổ
Từ tháng 12 tới, Trung Quốc sẽ mở rộng kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, yêu cầu mọi sản phẩm có chứa hơn 0,1% thành phần đất hiếm Trung Quốc phải được cấp phép xuất khẩu, đồng thời cấm xuất khẩu vật liệu hoặc linh kiện có thể dùng trong thiết bị quân sự.
Mỹ coi đây là mối đe dọa an ninh quốc gia, lập tức triển khai chiến lược đất hiếm trị giá 1 tỷ USD nhằm giảm phụ thuộc Trung Quốc và thúc đẩy chuỗi cung ứng nội địa.
Động thái này khiến các cổ phiếu đất hiếm Mỹ tăng mạnh từ 24% đến 65% chỉ trong vài phiên liên tiếp.
II. Trung Quốc mở rộng kiểm soát đất hiếm: “Vũ khí kinh tế” mới
“Đất hiếm” là tên gọi chung cho 17 nguyên tố hóa học, bao gồm Scandi, Yttri và các nguyên tố Lantan. Chúng được chia thành đất hiếm nhẹ và đất hiếm nặng, trong đó loại nặng có giá trị cao hơn nhiều nhờ ứng dụng trong nam châm vĩnh cửu và chip bán dẫn.
Tháng 4/2025, Trung Quốc đã kiểm soát xuất khẩu 7 nguyên tố đất hiếm trung và nặng (Sm, Gd, Tb, Dy, Lu, Sc, Y).
Đến nay, nước này bổ sung thêm 5 nguyên tố mới gồm Eu, Ho, Er, Tm và Yb — mở rộng kiểm soát sang kim loại, hợp kim và sản phẩm liên quan.
Ngoài ra, các sản phẩm liên quan đến chip logic dưới 14nm, bộ nhớ trên 256 lớp và thiết bị kiểm thử – sản xuất bán dẫn sẽ bị kiểm tra từng trường hợp cụ thể.
Trung Quốc cũng cấm xuất khẩu vật liệu dùng trong quân sự, bao gồm động cơ điện nhỏ trong tên lửa và máy bay chiến đấu.
III. Trung Quốc thống trị nguồn cung đất hiếm toàn cầu
Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS):
Tổng trữ lượng đất hiếm toàn cầu (2024): ~90 triệu tấn
- Trung Quốc: 44 triệu tấn
- Brazil: 21 triệu tấn
- Việt Nam: 3,5 triệu tấn
- Nga: 3,8 triệu tấn
Về sản lượng, Trung Quốc sản xuất 270.000 tấn/năm (69,2%), dẫn đầu thế giới.
Mỹ, Úc và Myanmar cộng lại chỉ chiếm chưa đến 1/3.
Trong 3 năm gần đây, 70% lượng đất hiếm nhập khẩu của Mỹ đến từ Trung Quốc.
Vì đất hiếm là vật liệu thiết yếu cho tiêm kích F-35, radar, tên lửa và chip AI, nên việc Trung Quốc siết nguồn cung khiến Mỹ buộc phải tự chủ chuỗi cung ứng đất hiếm.
IV. Mỹ khởi động “Chiến lược đất hiếm” trị giá 1 tỷ USD
Bộ Quốc phòng Mỹ triển khai kế hoạch dự trữ khoáng sản chiến lược trị giá 1 tỷ USD, do Cơ quan Hậu cần Quốc phòng (DLA) phụ trách.
Kế hoạch này nhằm mở rộng kho dự trữ quốc gia, thu mua nhanh các kim loại trọng yếu như Coban (Co), Antimon (Sb), Scandi (Sc) và Tantan (Ta), hướng đến tự chủ nguồn cung trước năm 2027.
Cùng lúc, JPMorgan đầu tư 10 tỷ USD vào các lĩnh vực AI, năng lượng, quốc phòng và khai khoáng chiến lược, giúp doanh nghiệp Mỹ thiết lập chuỗi cung ứng phi Trung Quốc.
Giáo sư Jeremy Siegel (ĐH Pennsylvania) nhận định:
“Việc Mỹ không có kho dự trữ đất hiếm chiến lược là một sai lầm an ninh quốc gia. Chúng ta cần một hệ thống dự trữ như dầu mỏ để tránh bị bóp nghẹt bởi địa chính trị.”
V. Cổ phiếu đất hiếm Mỹ tăng vọt giữa cuộc chiến
| Công ty | Đặc điểm nổi bật | Tăng trưởng cổ phiếu (từ 7/2025) |
|---|---|---|
| MP Materials | Nhà sản xuất đất hiếm lớn nhất Tây bán cầu, hợp tác Bộ Quốc phòng Mỹ | 🔼 +300% |
| USA Rare Earth | Xây dựng dây chuyền nam châm đất hiếm, hợp tác chính phủ | 🔼 +350% |
| Energy Fuels Inc. | Hợp tác POSCO, phát triển chuỗi cung ứng phi Trung Quốc | 🔼 +380% |
| NioCorp Developments | Khai thác đa kim (Nb, Sc, Ti) tại Nebraska | 🔼 +456% |
| American Resources Corp. | Sở hữu nhà máy tinh luyện đất hiếm duy nhất tại Mỹ | 🔼 +600% |
VI. Tương lai chuỗi cung ứng đất hiếm toàn cầu
Cuộc chiến đất hiếm Mỹ - Trung không chỉ là trận chiến về tài nguyên, mà còn là cuộc đua công nghệ và quyền lực toàn cầu.
Dù Trung Quốc vẫn dẫn đầu sản lượng, nhưng Mỹ đang trỗi dậy mạnh mẽ nhờ chính sách hỗ trợ, đổi mới công nghệ và nhu cầu quốc phòng.
Từ khai thác, tinh luyện đến sản xuất nam châm, Mỹ đang từng bước xây dựng chuỗi cung ứng độc lập, giảm dần sự phụ thuộc vào Trung Quốc.
Trong kỷ nguyên mới, đất hiếm sẽ là mạch máu kết nối ba trụ cột công nghệ tương lai: AI – xe điện – quốc phòng.
Nếu bạn thấy nội dung này có giá trị, hãy mời mình một ly cà phê nhé!
0 Nhận xét